فرخنده: بحران مهاجرت شهروند فغانستان به ویژه در کشورهای همسایه مانند پاکستان و ایران، به مشکلی پیچیده و چندوجهی تبدیل شده است. طی سال‌های اخیر، اخراج‌های گسترده، بدرفتاری‌ها، و شرایط دشوار بازگشت به افغانستان، وضعیت مهاجران افغانستان را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله کوتاه به تحلیل وضعیت کنونی مهاجران افغانستان و بررسی چالش‌ها و چشم‌اندازهای پیش‌روی آنان می‌پردازد.
وضعیت کنونی مهاجران افغانستان
اخراج‌های گسترده مهاجران افغانستان از پاکستان و ایران، وضعیت آنها را به شدت وخیم کرده است. در پاکستان، از اکتبر سال گذشته تا کنون، ۶۹۱ هزار و ۸۵۳ مهاجر اخراج شده‌اند و در ایران، ۵۶ هزار و ۳۵۶ مهاجر تنها از طریق مرز نیمروز اخراج شده‌اند. این مهاجران که به دلیل عدم وجود مدارک قانونی به کشورهای میزبان آمده بودند، اکنون با مشکلات زیادی نظیر بی‌خانمانی، فقر، و نداشتن فرصت‌های شغلی مواجه هستند.
چالش‌های پیش‌رو:
۱. بحران انسانی در افغانستان: بازگشت به افغانستان برای بسیاری از مهاجران به معنای ورود به محیطی بحرانی و پرچالش است. بحران اقتصادی، ناپایداری امنیتی، و فقدان زیرساخت‌های اساسی، شرایط زندگی را برای بازگشت‌کنندگان بسیار دشوار کرده است. علاوه بر این، بسیاری از مناطق افغانستان به دلیل درگیری‌ها و بحران‌های انسانی قادر به ارائه حمایت‌های ضروری برای بازگشت‌کنندگان نیستند.
” اخراج‌های گسترده مهاجران افغانستان از کشورهای میزبان، به ویژه پاکستان و ایران، به مشکلات امنیتی جدی برای بسیاری از بازگشت‌کنندگان منجر شده است. این مشکلات به‌ویژه برای افرادی که در عرصه‌های عمومی و سیاسی فعال بوده‌اند، نظیر سیاستمداران، فعالان مدنی، خبرنگاران، و زنان معترض، بارزتر است. طالبان، به دلیل فعالیت‌های برجسته و نظرات علنی این افراد، آنها را به عنوان تهدیدی برای خود شناسایی کرده و تهدیدات جدی از جمله تهدید به مرگ علیه آنها اعمال می‌کند.
زنان معترض و فعالان مدنی، به دلیل تلاش‌هایشان برای حقوق زنان و مسائل اجتماعی، به ویژه در معرض خطرات امنیتی قرار دارند. طالبان نسبت به فعالیت‌های این گروه‌ها حساسیت بالایی دارد و آنها را با تهدیدات فیزیکی و فشار روانی مواجه می‌کند. این فشارها شامل آزار و اذیت، تبعید، و محرومیت از خدمات اساسی است که زندگی آنها را به شدت دشوار می‌سازد.
خبرنگاران و اصحاب رسانه‌های مستقل که به انتشار اطلاعات انتقادی درباره وضعیت کشور پرداخته‌اند، به طور خاص هدف طالبان قرار می‌گیرند. این افراد ممکن است با تهدیدات جدی مانند دستگیری‌های خودسرانه، خشونت، یا حتی قتل مواجه شوند. برای مقابله با این تهدیدات، نیاز است که جامعه بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری اقدامات فوری و مؤثری برای حفاظت از این افراد و تأمین امنیت آنان انجام دهند.”
۲. بازداشت‌ها و بدرفتاری‌ها در کشور میزبان: گزارش‌های متعدد از بدرفتاری‌های نیروهای امنیتی و مقامات محلی با مهاجران افغانستان در پاکستان و ایران، نگرانی‌های زیادی درباره وضعیت حقوق بشر و کرامت انسانی این افراد ایجاد کرده است. این بدرفتاری‌ها، به ویژه در مناطق مرزی و کمپ‌های پناهندگی، مشکلات روانی و جسمی زیادی برای مهاجران به همراه داشته است.
۳. عدم دسترسی به خدمات ضروری: مهاجران افغانستان در کشورهای میزبان با مشکلات جدی در دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و اجتماعی مواجه هستند. این مشکل به ویژه در ایران، جایی که مهاجران با محدودیت‌های زیادی در دریافت خدمات بهداشتی و آموزشی مواجه‌اند، بارزتر است. این محدودیت‌ها به ضعف وضعیت سلامت و آموزش در میان جمعیت مهاجران افزوده است.
چشم‌انداز آینده:
- افزایش فشار بر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی: با توجه به ادامه روند اخراج و بدرفتاری‌ها، انتظار می‌رود که فشارهای بین‌المللی بر کشورهای میزبان برای بهبود وضعیت مهاجران و احترام به حقوق بشر افزایش یابد. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد و نهادهای حقوق بشری باید نقش فعال‌تری در نظارت بر شرایط مهاجران و ارائه کمک‌های انسانی ایفا کنند.
- امکان تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: بحران مهاجرت افغانستانی‌ها ممکن است منجر به تقویت همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای همسایه و سازمان‌های بین‌المللی شود. این همکاری‌ها می‌توانند شامل برنامه‌های مشترک برای مدیریت مهاجرت، ارائه کمک‌های انسانی، و توسعه برنامه‌های بازگشت داوطلبانه باشند.
- نیاز به برنامه‌های جامع بازسازی و توسعه: برای بهبود وضعیت مهاجران بازگشته به افغانستان، نیاز به برنامه‌های جامع بازسازی و توسعه وجود دارد. این برنامه‌ها باید شامل حمایت‌های اقتصادی، آموزشی، و بهداشتی برای بازگشت‌کنندگان و نیز سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محلی باشند تا شرایط بهتری برای زندگی فراهم شود.
- پتانسیل تغییرات در سیاست‌های مهاجرتی: ممکن است سیاست‌های مهاجرتی در کشورهای میزبان به دلیل فشارهای بین‌المللی و شرایط جدید تغییر کنند. این تغییرات می‌توانند شامل ارائه وضعیت قانونی به برخی از مهاجران، افزایش دسترسی به خدمات اساسی، و کاهش سیاست‌های سختگیرانه باشند.
راه‌حل‌های پیشنهادی:
الف: ارتقاء سیاست‌های مهاجرتی و پناهندگی:
توسعه و اصلاح قوانین مهاجرتی: دولت‌های پاکستان و ایران باید قوانین مهاجرتی و پناهندگی خود را به‌روزرسانی کنند تا به نیازهای واقعی مهاجران پاسخ دهند و از اخراج‌های اجباری و بدرفتاری‌ها جلوگیری کنند. ایجاد مسیرهای قانونی برای اقامت موقت یا دائمی برای مهاجران با شرایط انسانی، به خصوص برای کسانی که به دلایل جنگ و بحران به این کشورها آمده‌اند، می‌تواند به کاهش بحران کمک کند.
تسهیل فرآیندهای قانونی: کشورها باید فرآیندهای قانونی برای ثبت نام و تایید وضعیت مهاجران را تسهیل کنند. این امر شامل تسریع در رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی و ارائه مدارک قانونی برای اقامت موقت یا دائمی است.
ب: حمایت‌های انسانی و ارائه خدمات اساسی:
افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی: دولت‌ها باید بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی برای مهاجران را در اولویت قرار دهند. ایجاد برنامه‌های ویژه برای تأمین نیازهای اساسی مانند درمان پزشکی، واکسیناسیون، و آموزش کودکان می‌تواند به ارتقاء وضعیت زندگی مهاجران کمک کند.
برنامه‌های حمایتی اقتصادی: ارائه کمک‌های مالی و برنامه‌های اشتغال به مهاجران، به ویژه در مناطقی که آنها ساکن شده‌اند، می‌تواند به کاهش فقر و کمک به استقلال اقتصادی آنها کمک کند. این کمک‌ها می‌توانند شامل وام‌های کم‌بهره، آموزش مهارت‌های شغلی، و فرصت‌های کسب و کار باشند.
ج: همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی:
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: کشورهای میزبان و کشورهای همسایه باید همکاری‌های خود را در زمینه مدیریت مهاجرت تقویت کنند. ایجاد مکانیسم‌های مشترک برای مدیریت جریان مهاجران، تبادل اطلاعات، و هماهنگی در ارائه کمک‌های انسانی می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
حمایت از برنامه‌های بازگشت داوطلبانه: سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای میزبان باید برنامه‌های بازگشت داوطلبانه را توسعه دهند که به مهاجران کمک کند تا با شرایط بهتری به کشور خود بازگردند. این برنامه‌ها باید شامل حمایت‌های مالی، آموزشی، و مشاوره‌ای برای بازگشت‌کنندگان باشند.
د: تقویت نظارت و حقوق بشر:
نظارت مستقل و شفاف: سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای بین‌المللی باید به نظارت مستقل و شفاف بر شرایط مهاجران بپردازند. این نظارت می‌تواند به شناسایی و جلوگیری از نقض حقوق بشر، بدرفتاری‌ها، و اخراج‌های غیرقانونی کمک کند.
آموزش و آگاهی‌رسانی: ارتقاء آگاهی عمومی و آموزش نیروهای امنیتی و مقامات محلی درباره حقوق مهاجران و نحوه برخورد انسانی با آنها می‌تواند به کاهش بدرفتاری‌ها و افزایش احترام به حقوق بشر کمک کند.
ه: پروژه‌های بازسازی و توسعه در افغانستان:
حمایت از بازسازی زیرساخت‌ها: برای بهبود وضعیت مهاجران بازگشته به افغانستان، لازم است پروژه‌های بازسازی زیرساخت‌ها و ارتقاء خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش، و تأمین مسکن انجام شود. این اقدامات باید با همکاری سازمان‌های بین‌المللی و کمک‌های مالی از کشورهای مختلف اجرا شوند.
ایجاد فرصت‌های شغلی: توسعه برنامه‌های اقتصادی و اشتغال‌زایی در افغانستان به منظور فراهم کردن فرصت‌های شغلی برای بازگشت‌کنندگان و تقویت اقتصاد محلی ضروری است. این اقدامات می‌تواند به کاهش فقر و ایجاد ثبات اقتصادی در کشور کمک کند.
نتیجه:
آینده مهاجران افغانستان تحت تأثیر عوامل متعدد و پیچیده‌ای قرار دارد. با وجود چالش‌های جدی که پیش روی آنهاست، امکان تغییرات مثبت و بهبود شرایط وجود دارد، به شرط آنکه کشورهای میزبان، سازمان‌های بین‌المللی، و جامعه جهانی به طور جدی و هماهنگ به بحران مهاجرت افغانستانی‌ها پرداخته و تلاش‌های مؤثری برای حمایت و بهبود وضعیت آنها انجام دهند. بهبود شرایط زندگی برای مهاجران افغانستان نیازمند همکاری جامع و رویکردهای انسانی است که بتواند به تحقق حقوق بشر و توسعه پایدار کمک کند.
بهبود وضعیت مهاجران افغانستان در پاکستان و ایران نیازمند اقداماتی جامع و هماهنگ از سوی کشورهای میزبان، سازمان‌های بین‌المللی، و نهادهای حقوق بشری است. با ارتقاء سیاست‌های مهاجرتی، ارائه حمایت‌های انسانی، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، نظارت مستقل بر حقوق بشر، و اجرای پروژه‌های بازسازی در افغانستان، می‌توان به بهبود شرایط زندگی مهاجران و کاهش بحران‌های انسانی کمک کرد. تلاش‌های مشترک و رویکردهای انسانی می‌توانند به تحقق حقوق بشر و فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای مهاجران افغانستان کمک کنند.
مصطفی شهریار