فرخنده: در یک اقدام جنجالبرانگیز دیگر، طالبان محدودیتهای گستردهای را بر نصاب تحصیلات عالی کشور اعمال کردهاند که شامل حذف صدها عنوان کتاب و ممنوعیت تدریس آثار نوشتهشده توسط زنان میشود. این تصمیم با واکنشهای گسترده در میان دانشگاهیان و نهادهای مدافع حقوق بشر روبهرو شده است.
یک منبع از کمیته بازنگری نصاب تحصیلی، که خواست نامش فاش نشود، به بیبیسی تأیید کرده است که این تصمیم بخشی از یک فرمان رسمی است که توسط معین وزارت تحصیلات عالی طالبان امضا شده و بهزودی به تمامی مؤسسات تحصیلات عالی ابلاغ خواهد شد.
بر اساس این تصمیم، ۶۷۹ عنوان کتاب از برنامههای درسی حذف شدهاند. موضوعات این آثار شامل مطالعات زنان، حقوق بشر، علوم سیاسی، حقوق اساسی، و اندیشههای معاصر غرب است. بهگفتهٔ این منبع، آثار نویسندگان زن بهصورت کامل از دانشگاهها حذف خواهند شد.
بهدنبال اعلام این تصمیم، نویسندگان و صاحبنظران ابراز نگرانی کردهاند که حذف سیستماتیک صدای زنان از دانشگاهها، تنها بخشی از پروژه سرکوب گستردهتری است که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ آغاز شده است.
زکیه عادلی، یکی از نویسندگان زن و مقام پیشین دولت پیشین، گفته است:
«وقتی به زنان حتی اجازه نشستن در صنف داده نمیشود، حذف آثار فکری آنها از کتابخانهها و صنفهای درسی تعجببرانگیز نیست. این، پاکسازی نرم فکری است.»
در کنار حذف آثار داخلی، طالبان حدود ۳۰۰ کتاب چاپشده در ایران یا تألیف نویسندگان ایرانی را نیز در لیست سیاه قرار دادهاند. بهگفته منابع، یکی از انگیزههای این اقدام، نگرانی از “نفوذ فرهنگی ایران” عنوان شده است؛ مسئلهای که با تنشهای سیاسی اخیر میان دو کشور بر سر موضوعاتی چون حقآبه هیرمند و اخراج مهاجرین افغان، پیوند خورده است.
خبرنگاران در کابل میگوید که بسیاری از دانشگاهها با شوک این تصمیم روبهرو شدهاند. استادان نگرانند که با حذف منابع گسترده آموزشی، تدریس در بسیاری از رشتهها تقریباً ناممکن خواهد شد. جایگزینی منابع، بهویژه در شرایط اقتصادی کنونی، هزینهبر و زمانگیر است.
به نظر میرسد این اقدام تازه، پایان ماجرا نیست. طالبان پیشتر نیز رشتههایی چون جندر، حقوق بشر، موسیقی، هنر و فلسفه را از برنامه تحصیلی حذف کردهاند. بررسی بیش از ۲۰۰ کورس دیگر نیز در جریان است و احتمال میرود رشتههای بیشتری تحت تأثیر این سیاست قرار گیرند.
فعالان حقوق بشر هشدار دادهاند که ادامه این روند، تحصیلات عالی در افغانستان را بهشکل غیرقابل بازگشتی تضعیف خواهد کرد و نسلی از جوانان را از دسترسی به دانش و تحلیل انتقادی محروم خواهد ساخت.